دلایل افزایش قیمت محصولات ایران خودرو

در ماه‌های اخیر بازار خودرو التهابات زیادی را تجربه کرده است و قیمت محصولات ایران خودرو روند صعودی پیدا کرده است. عوامل افزایش قیمت روز خودرو را می‌توان به طور کلی به عوامل سمت تقاضای بازار خودرو و عوامل سمت عرضه آن، افزایش قیمت ارز در چند ماه اخیر، موضوع دوم افزایش تعرفه خودروهای وارداتی و همچنین بسته شدن سایت ثبت سفارش واردات خودرو در برخی از ماه‌های سال گذشته و امکان توقف تولید خودروهای داخلی مانند پراید و پژو ۴۰۵ تقسیم کرد. بعد از اعلام بسته بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز و خروج صنعت خودروسازی کشور از لیست دریافت‌کنندگان ارز ۴۲۰۰ تومانی، به نوعی افزایش قیمت خودرو در بازار خودرو کلید خورد. در این بین صنعت خودروسازی کشور از یکسو برای تامین مواد اولیه و قطعات وارداتی مورد نیاز قادر به دریافت ارز دولتی نیستند و باید برای تامین ارز به سراغ بازار دوم ارزی و نرخ توافقی بروند و از دیگر سو دولت با افزایش قیمت محصولات داخلی مخالفت می‌کند و همچنان روی قیمت‌های اعلام شده توسط شورای رقابت که در خردادماه گذشته اعلام شد، اصرار می‌ورزد. همین مساله شائبه کاهش عرضه توسط خودروسازان داخلی را قوت بخشیده به‌طوری‌که به‌نظر می‌رسد این اقدام طی چند ماه جاری، بازار خودرو را متلاطم کرده است و موجب شده است قیمت محصولات ایران خودرو در بازار آزاد افزایش چشمگیری داشته باشد.

واکنش مردم و دولت به افزایش افزایش قیمت محصولات ایران خودرو

مسئولان صنعت خودروسازی کشور برای برون‌رفت از این چالش، بعد از اعلام بسته جدید ارزی دولت، اقدام به رایزنی با وزارت صنعت کردند تا بتوانند از این طریق مسیر آزادسازی قیمت خودرو را هموار کنند قیمت محصولات ایران خودرو افزایش خواهد داشت. آن‌طور که در خبرها آمده وزارتخانه با آزادسازی قیمت خودرو موافق است. در این ارتباط مشاور وزیر صنعت در بخش خودرو در نشست قطعه‌سازان طی هفته جاری اعلام کرده بود که وزارتخانه با آزادسازی موافق است و در این ارتباط نامه‌ای از سوی دو خودروساز بزرگ کشور در اختیار رئیس‌جمهور قرار گرفته است؛ به‌طوری‌که در این نامه تقاضای آزادسازی قیمت محصولات ایران خودرو مطرح شده است. اما آنچه مشخص است با توجه به شرایط فعلی اقتصادی کشور، باید شخص رئیس‌جمهور در این ارتباط تصمیم‌گیری کند. البته باید به این نکته هم توجه کرد که چنانچه رئیس‌جمهوری با آزادسازی قیمت خودرو موافقت کند، چالش دیگری که پیش‌روی زنجیره خودروسازی کشور قرار می‌گیرد، کاهش تقاضا به‌دلیل افزایش قیمت خواهد بود. در این زمینه برخی دست‌اندرکاران بازار نیز معتقدند همان طور که در شرایط فعلی برخی مصرف‌کنندگان عادی به‌دلیل افزایش قیمت‌ها توان خرید خودرو ندارند و به نوعی از بازار خارج شده‌اند، با توجه به اینکه حاشیه بازار با آزادسازی قیمت‌ها از میان می‌رود، جذابیت بازار برای سرمایه‌های سرگردان هم از میان می‌رود و خودروسازان با بحران مشتری و خریدار روبه‌رو خواهند شد.

مشابه شرایط فعلی در بازار خودرو، در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ رخ داد. در آن زمان افزایش قیمت پراید از حدود ۷ میلیون تومان در سال ۱۳۸۹ به حدود ۲۱ میلیون تومان در سال ۱۳۹۱ بحث داغ محافل مختلف شده بود. شرایط فعلی با آن زمان از چند بعد شباهت دارد که مهم‌ترین شباهت آنها افزایش نرخ ارز است که در هر دو دوره رخ داده است. در آن زمان نیز بحث‌هایی مانند نقش سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و پس از آن شورای رقابت در جلوگیری از افزایش قیمت، تعرفه بالای خودرو و عدم‌رقابت میان تولیدکنندگان داخلی و خارجی و کیفیت پایین خودروهای داخلی مطرح بود. علاوه‌بر آن، در آن زمان تحریم خودروسازان داخلی و قطع ارتباط آنها با خودروسازان فرانسوی و کره‌ای و عدم‌دسترسی مستقیم به قطعات مورد نیاز برای تولید خودرو نیز دلیل دیگری بود بر افزایش قیمت خودرو که در حال حاضر با خروج آمریکا از برجام ممکن است این شرایط مجددا تکرار شود.

افزایش قیمت محصولات ایران خودرو به دلیل ناهمگونی عرضه و تقاضا

به گزارش روزنامه اقتصادی فرصت امروز افزایش قیمت خودرو را می‌توان به دلایل سمت عرضه و دلایل سمت تقاضا تفکیک کرد. در ابتدا به دلایل سمت عرضه می‌پردازیم. همان‌طور که گفته شد فعالان بازار معتقدند که آنچه طی هفته اخیر سبب نوسانات بازار خودرو شده، عدم‌تزریق خودرو از سوی خودروسازان به بازار است. مهم‌ترین عامل در سمت عرضه، افزایش نرخ ارز از نیمه سال ۱۳۹۶ به بعد است که کماکان نیز ادامه دارد. اگرچه خودروسازان داخلی بخش بزرگی از قطعات را در داخل تولید می‌کنند، اما بسیاری از خودروهای ساخت داخل، عمدتا مونتاژ هستند؛ بنابراین ارزبری بالایی دارند. حتی خودروهایی نیز که درصد بالایی از قطعات آنها در داخل تولید می‌شوند نیز به قطعات وارداتی نیاز دارند. علاوه ‌بر قطعات که به‌طور مستقیم بر هزینه‌های تولید اثر دارند، دستگاه‌های مورد استفاده در خطوط تولید، مواد اولیه و برخی از خدمات مورد استفاده در چرخه تولید وارداتی هستند که این امر بر افزایش قیمت خودرو تأثیر دارد. بنابراین بخشی از افزایش قیمت از سمت عرضه ناشی از افزایش هزینه تولید است. از سوی دیگر، اگرچه افزایش قیمت ارز موجب افزایش قیمت کالاهای وارداتی می‌شود، اما به هر حال با یک وقفه کوتاه به‌صورت تورم حتی کالاهای تولید داخل را نیز متاثر می‌کند. به همین دلیل تورم عمومی حاکم بر اقتصاد کشور که انتظار می‌رود در سال‌جاری به‌دلیل افزایش نرخ ارز بیش از سال گذشته باشد نیز بر هزینه‌های تولید اعم از دستمزد، اجاره و خدمات مورد استفاده در چرخه تولید اثرگذار است.

افزایش قیمت محصولات ایران خودرو منشا تقاضا نیز داشته است. مهم‌ترین عامل، افزایش نرخ  ارز است. بر اساس تجربیات تاریخی، در اقتصاد ایران همواره شوک‌های ارزی با افزایش قیمت بسیاری از کالاها، خصوصا کالاهای سرمایه‌ای مانند خودرو و مسکن همراه بوده است. طبیعتا مصرف‌کنندگان انتظار دارند با توجه به افزایش قیمت ارز، قیمت خودروهای داخلی نیز افزایش یابد. از این رو خرید خود را زودتر انجام می‌دهند تا با افزایش قیمت روبه‌رو نشوند. این موضوع خود افزایش تقاضا و افزایش قیمت را نیز در پی دارد. از سوی دیگر، بخشی از تقاضا برای خودرو را نیز باید ناشی از تلاش برای کسب سود ریالی ناشی از افزایش قیمت ارز از طریق بازار خودرو دانست. به این صورت که برخی به جای اینکه با خرید دلار و سفته‌بازی در بازار ارز از افزایش نرخ ارز سود ببرند، با خرید کالاهایی مانند خودرو با یک وقفه سود ناشی از افزایش نرخ  ارز را در افزایش قیمت خودرو کسب می‌کنند. این موضوع سبب می‌شود در زمان‌هایی که انتظار افزایش نرخ ارز وجود دارد یا در هنگام افزایش نرخ ارز، بازار خودرو با یک وقفه چندماهه متاثر شده و تقاضای خودرو نیز افزایش یابد.

در کنار این عوامل سمت عرضه و تقاضا، عواملی مانند امکان توقف تولید خودروهای داخلی مانند پراید و پژو ۴۰۵ نیز در این میان نقش دارند. براساس اعلام سازمان ملی استاندارد، تمام خودروهای تولیدی در داخل از ابتدای زمستان ۹۷ باید استانداردهای ۸۵ گانه این سازمان را پاس کنند و خودروهایی که قادر به محقق کردن این امر نشوند، دیگر مجوز تولید نخواهند داشت و برای همیشه از چرخه‌ تولید خودروسازان خارج خواهند شد. این امر با توجه به عدم جایگزینی خودروهای مذکور با خودروهایی با کلاس قیمتی مشابه در بازار سبب افزایش قیمت در بازار خودرو خواهد شد که می‌تواند بر انتظارات قیمتی فعالان در بازار خودرو اثر گذاشته و پیشاپیش با خرید خودرو سعی در پوشش ریسک ناشی از افزایش قیمت داشته باشند.

افزایش قیمت محصولات ایران خودرو و به دلیل افزایش قیمت خودروهای وارداتی

دلیل دوم افزایش تعرفه خودروهای وارداتی و همچنین بسته شدن سایت ثبت سفارش واردات خودرو در برخی از ماه‌های سال گذشته بود که افزایش قیمت خودروهای وارداتی را سبب شد. این افزایش قیمت سبب شده است که خودروسازان داخلی نیز قدرت مانور بیشتری در بازار برای افزایش قیمت پیدا کنند؛ چراکه افزایش فاصله بین قیمت خودروی داخلی و خارجی فارغ از تفاوت کیفیت آنها اگر از یک درصدی بیشتر شود، سبب می‌شود خودروساز داخلی زمینه را برای افزایش قیمت فراهم ببیند و با ابزارهایی که در کنترل بازار خودرو در اختیار دارد،  فشار را بر نهادهایی مانند شورای رقابت برای افزایش قیمت بیشتر کرده و مجوز افزایش قیمت را بگیرد، و در نتیجه شاهد افزایش قیمت محصولات ایران خودرو باشیم.

پیش فروش محصولات ایران خودرو راهی برای کاهش التهاب بازار

بررسی‌ها نشان می‌دهد در حداقل ترین حالت ممکن اختلاف قیمت ۱۵ میلیونی برای خودروی پراید بین نرخ فروش کارخانه محصولات با مظنه خرید و فروش در بازار وجود دارد که این اختلاف برای برخی خودروها تا ۱۰۰ درصد قیمت کارخانه‌ای خودرو نیز می‌رسد. بنابراین با توجه به آماری که مدیران خودروسازی از میزان تمایل مردم – عمدتا دلال‌ها – به خرید خودرو از این شیوه پیش‌فروش دارند، به راحتی می‌توان متصور بود در صورتیکه برنامه‌ریزی درستی برای ورود این میزان خودرو به بازار صورت نگیرد، همچنان قیمت بازار خودروها بالا بوده و در این میان تنها خریداران سود می‌کنند. در نظر گرفتن سازوکار اطمینان بخشی که مشخص کند محصول به دست مصرف کننده نهایی و کسی که واقعا به آن نیاز دارد رسیده و در این بین دلالان و واسطه‌ها حذف میشوند، مهم‌ترین کاری است که باید در زمان پیش فروش انجام بگیرد.گرچه اقداماتی که در شرایط فروش خودروسازان ذکر شده، خوب است اما بازهم هیچ تضمینی وجود ندارد و در عین حال راه‌های بسیاری وجود دارد که دلالان خودروها را خریده و احتکار کنند تا با قیمت بالاتر به دست مصرف کننده برسانند. به عنوان نمونه استفاده از کد ملی دیگران برای خرید محصول، همانگونه که تاکنون بارها اتفاق افتاده و امری معمول در میان دلالان است می‌تواند به راحتی شرط اصلی این شیوه فروش را دور بزند. نکته جالب توجه اینکه با وجود شرایط سخت ثبت‌نام و عدم موفقیت قشر زیادی از متقاضیان خرید خودرو، درنهایت عده‌ای موفق شده‌اند تعداد زیادی خودرو ثبت‌نام و پیش‌خرید کنند. بدیهی است این امر شائبه وجود رانت در بازار خودرو را تقویت می‌کند.